Toksyna botulinowa (BTX) jest neurotoksyną wytworzoną w warunkach beztlenowych przez bakterie Clostridium botulinum (pałeczki jadu kiełbasianego). Jest jedną z najsilniej działających toksyn biologicznych. Obecnie na świecie trzy typy toksyny botulinowej otrzymały pozwolenie na dopuszczenie do obrotu i zastosowania w medycynie. Są to: Botox, Dysport (oba preparaty zawierają toksynę botulinową typu A) oraz NeuroBloc (toksyna botulinowa typu B). Toksyna botulinowa wpływa na złącze nerwowo – mięśniowe wywołując porażenie mięśni w wyniku blokowania uwalniania acetylocholiny na poziomie połączenia nerwowo – mięśniowego mięśni szkieletowych, hamując tym samym przekazywanie impulsów nerwowych przez połączenie synaptyczne do części ruchowej płytki. Porażenie czynności mięśni następuje w okresie od 24 godzin do 5 dni.
Zastosowanie toksyny botulinowej:
Układ oczny – różne postaci zeza (zez towarzyszący zbieżny, rozbieżny, jawny, ukryty, zez wrodzony, zez porażenny, zez resztkowy pooperacyjny, niedobór konwergencji), oczopląs, inne nabyte zaburzenia ruchomości gałek ocznych, czynnościowe nadmierne łzawienie, „suche oko”, miopatie, niedomykalność powiek, zamierzone uzyskanie przejściowego opadnięcia powieki górnej, retrakcja powiek,drgania włókienkowe mięśni-myokimie, spastyczny kurcz powiek, spastyczne podwinięcie brzegów powiek.
Układ pokarmowy – zaburzenia połykania, skurcz zwieracza wpustu, przerostowe zwężenie odźwiernika, choroba Hirschprunga, szczeliny odbytu, proctalgia fugax.
Układ zewnątrzwydzielniczy – nadmierna potliwość, pocenie smakowe.
Nieprawidłowe ruchy – drżenia podniebienne, miokloniczne skurcze kończyn, drżenia głowy i szyi, tiki nerwowe, spastyczność kończyny górnej u dorosłych, dynamiczna stopa końsko-szpotawa u dzieci, kręcz karku.
Porażenia i niedowłady – porażenia mózgowe, synkineza po samoistnym porażeniu nerwu twarzowego, porażenie nerwu twarzowego.
Dystonie – dystonia szyjki macicy, dystonia oralno – żuchwowa, dystonie kończyn, dystonia krtaniowa, połowiczy kurcz twarzy. inne: bóle mięśniowo- powięziowe, migrena.